Defensieterrein vrij van beschermde varens

Met het uitsteken en oppotten van de laatste beschermde varens is deze week de weg vrijgemaakt voor het verplaatsen van 12 gestalde vrachtwagens. Alle beperkingen voor het terrein op Kamp Soesterberg zijn nu officieel opgeheven. De parkeerplaats mag leeg- en schoongemaakt worden en regulier gebruik is weer toegestaan.

Toen ecologen tijdens een routine-inventarisatie in 2007 op ruim 10.000 in Nederland bedreigde blaasvarens stuitten, zorgde dit voor flinke consternatie. De populatie, op de parkeerplaats voor overtollige voertuigen, vertienvoudigde in een klap het totale bestand van deze zeldzame soort in Nederland. De 155 vrachtwagens, geparkeerd in afwachting van verkoop, zorgden onbedoeld voor exact de juiste groeiomstandigheden van de blaas-, steenbreek- en tongvaren. Ook deze laatste 2 soorten zijn beschermd, maar minder zeldzaam.

Kalkrijk 

Ecoloog Ido Borkent schepte eigenhandig de laatste exemplaren tussen het halfsteens wegdek uit: “Van nature groeien deze varens in rots- en kalkrijk gebied. Daarom zijn ze in Nederland zo zeldzaam. Hier groeiden ze in een kalkrijke, vochtige, halfopen bestrating. Een andere samenloop van goede omstandigheden was dat ze in de volle schaduw van de dicht opeen geparkeerde vrachtwagens stonden. Vooral in de ontkiemingsfase luistert het erg nauw. De plantjes van een centimeter of 10, 15 kiemen zonder bladerdek, wat ze erg kwetsbaar maakt voor zonlicht.

Bescherming

De ontdekte planten staan op de beschermde lijsten van de Flora- en Faunawet van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Dit betekent dat ze volledige bescherming genieten. Alleen onder strikte voorwaarden kan ontheffing worden gekregen voor verplaatsing en verwijdering. Een eerste ontheffing volgde in 2011. Onder de voorwaarde dat 500 stuks werden verplant, mochten 7.500 planten worden opgeruimd en konden 143 voertuigen worden weggehaald.

Tweede ontheffing

De 500 blaasvarens werden hergehuisvest op 4 plekken in Nederland; kalkrijke kademuren, botanische tuinen en een schaduwrijke slootkant. Toen dat dit jaar succesvol bleek te zijn gebeurd, kreeg Defensie toestemming om ook met de laatste 2.200 aan de slag te gaan. Die waren na de eerste ontheffing overgebleven onder de 12 viertonners. Borkent: “Van die 2200 moeten we er 1.000 herplanten. Dat gebeurt volgend jaar op de 4 al gebruikte plekken en nog 2 andere locaties. We waren net op tijd. 2 weken later en ze waren hun blad kwijt. Dan hadden ze volledig onder de grond gezeten en moesten we tot na de winter wachten.”

Bron: ministerie van defensie 

Soc

Lady Gaga varens

Lady Gaga heeft  weer "een leuke prijs" in de wacht gesleept. Een hele rits varens is vernoemd naar de mega-ster. 

19 Soorten varens, die sterk aan elkaar gerelateerd zijn, dragen nu de familienaam Gaga. De verantwoordelijke onderzoekers van de Duke University in Amerika geven toe dat ze de muziek van de flamboyante zangeres wel kunnen waarderen: 'We luisteren regelmatig naar haar muziek tijdens ons onderzoek. Vooral haar tweede album Born this way geeft een boost.'

Natuurlijk is dat niet dé reden om de varens Gaga te noemen. Het viel de researchers op dat het biseksuele voortplantingsorgaan (de gametofyt) van de varens verdacht veel lijkt op een jurkje dat ze droeg tijdens de Grammy Awards in 2010. Een grappige vergelijking, maar dat gaf nog niet de doorslag voor de naamgeving aan de Gaga-varens.

Die kwam toen de onderzoekers het DNA van de plantensoort verder bestudeerden. In die fase kijken ze welke soorten stukjes DNA er in de plant voorkomen en elk stukje krijgt een bepaalde letter. Hier bleek dat alleen de reeks G-A-G-A in deze groep varens voorkomt. Toevallig? In ieder geval genoeg reden om de varens vanaf nu echt Gaga te gaan noemen. 

Bron: Quest braintainment

Door de link hieronder aan te klikken krijg je een filmpje op you tube te zien over waarin Professor Kathleen Pryer haar bevindingen deelt.

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=V1g8DASNrbE

Peter Hovenkamp op expeditie

Hij vindt ze 'ontzettend slim' en heel mooi. Op de berg Kinabalu gaat Peter Hovenkamp op zoek naar unieke varens, en antwoord op de vraag hoe ze daar terecht zijn gekomen.

© NCB Naturalis

Wat gaat u doen op Kinabalu?
Voor de expeditie zal ik twee geslachten van varens bekijken. Een van die geslachten (Athyrium) komt in Nederland voor als de Wijfjesvaren, heel veel andere soorten leven in China, Japan en het Himalaya-gebergte. Ook op de top van Kinabalu komen ze voor. Het andere geslacht dat ik onderzoek (Diplazium) komt vooral voor in tropisch Azië. Op Kinabalu leeft dit geslacht in veel gevallen iets lager op de berg. Ik ben benieuwd in hoeverre die twee geslachten van elkaar verschillen en ik hoop ze goed te kunnen vergelijken op een plek waar ze onder dezelfde condities voorkomen.

Welke vragen stelt u zich tijdens de expeditie?
De grote vraag is natuurlijk hoe het kan dat er op Kinabalu soorten leven die nergens anders ter wereld voorkomen. Zijn het soorten die zijn overgewaaid uit andere gebieden en zich hebben aangepast? Of zijn het soorten die verwant zijn met varianten die lager leven en door de tijd zijn meegegroeid met de berg? Dat geldt ook voor de varens. Maar uiteindelijk zijn er meer vragen dan ik waarschijnlijk kan beantwoorden.

Wat is de gedroomde uitkomst van het onderzoek? 
De gedroomde uitkomst zou zijn dat alles wat ik dacht niet klopt. Dat ik bijvoorbeeld met zekerheid kan vaststellen dat de varens die op de top groeien niet oorspronkelijk uit de Himalaya komen. Dan hebben we tenminste echt iets geleerd.

Waarom bestudeert u varens?
Ik zou zeggen, loopt u eens mee. Varens zijn verschrikkelijk mooie planten. Daarnaast vind ik ze verrassend en creatief, ze gaan inventief om met hun problematiek. Varens kunnen bijvoorbeeld geen voedsel opslaan in hun wortelstok, dus er wordt een opslagsysteem in het voetstuk van de bladstelen aangelegd. Dat vind ik slim.

bron:http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2012/sept/Vragen-rond-varens.html

Vragen rond varens

Presentatie varenvereniging op de Hortus in Leiden

Op 11 en 12 mei stonden we als varenvereniging met een mooie kraam op de plantenmarkt in de Hortus van Leiden. Gedurende beide dagen was er doorlopend goede belangstelling voor onze kraam.
Ook kwamen er meerdere complimenten voor de  display.
Met behulp van stukken boomstam werden de verschillende varensoorten als in een stobbentuin neergezet.

Naast de kraam stonden de varens die dit jaar door de fa Westdijk beschikbaar waren gesteld. De varens hadden gretig aftrek en op de tweede dag dreigde er zelfs een tekort wegens zeer grote belangstelling.
Gelukkig wist de voorzitter nog enkele grotere overcomplete exemplaren uit de varentuin  op te potten. Ook van deze varens was er eind van de dag nog maar weinig over.
Het was voor het promoten en enthousiasmeren van belangstelling voor varens bij het grote publiek zeer geslaagde dagen.

plantenmarkt Hortus 11 en 12 mei 2012

Onze varenkraam 2011

Ook dit jaar is de Nederlandse Varenvereniging vertegenwoordigd op de plantendagen 11 en 12 mei in de Leidse Hortus Botanicus. De afgelopen jaren blijkt ook deze plantenmarkt voor de echte plantenliefhebber zeer in trek.

"Wat is nou een goede varen voor mijn tuin"

Bezoekers zijn toch altijd weer verbaasd  dat ook binnen de varenplantengroep ruim voldoende voorhanden is om de tuin mee te sieren. Velen denken dat varens moeilijk te houden zijn, maar steevast blijkt het misverstand te ontstaan door een aantal "gewraakte" kamervarens zoals Nephrolepis soorten die op een dag flink in de rui gaan en de versterbank daarmee volgens menig kamerplantenliefhebber doet ontsieren.
Of de niet zo heel gemakkelijk goed te houden Adiantum cuneatum ofwel venushaar die steevast bij onjuiste behandeling snel achteruit gaat in zijn natuurlijke sierlijkheid.
Advies nodig, kom bij onze kraam voor deskundig behandeladvies, zowel voor kamer- als tuinvaren.

"Dit is een echte sterke tuinvaren zonder problemen"

Er zijn prachtige soorten, dit keer hebben we varens die door leden zijn opgekweekt en varens van Kwekerij Westdijk uit Dreischor op tafel staan.
Er is gelegenheid om lid te worden van de Nederlandse Varenvereniging.

Bij voldoende animo, leidt één van ons u met plezier graag rond door de prachtige varentuin.

Muurplanten, varens

Oude muren en gebouwen zijn vaak fraai en kleurrijk begroeid met diverse

planten. Muurplanten fleuren onze steden op en kunnen echte natuurpareltjes in onze tuinen vormen.

Oude muren bieden kansen aan muurplanten en allerlei kleine dieren zoals

hagedissen, insecten, enz… Begroeide muren hebben dan ook een hoge natuurwaarde en een educatieve waarde voor onze kinderen … en voor onszelf,

zeker in een stedelijk milieu waar groen vaak heel schaars is.

Muren vormen zo een speciaal milieu dat ze heel wat typische planten herbergen, die zeldzaam zijn geworden. Naast varens en bloemplanten kunnen ook mossen en korstmossen een stekje op een muur vinden. Het proces waarbij een muur verweert en geschikt wordt voor kolonisatie met planten duurt vele

tientallen jaren. Wees dus zuinig op begroeide muren, ze komen niet zomaar terug als “onkruid” !

Asplenium ceterach

Soorten planten:

Naast de echte muurplanten zoals muurleeuwenbek, muurvaren, steenbreekvaren, enzovoort, zijn er nog tal van andere planten die eveneens op muren kunnen groeien maar geen echte muurplanten zijn (bijv. paardebloem, grassen,…).

Op het web www.natuurpunt.be/biodiversiteit  is een volledig overzicht van alle echte muurplanten te vinden. Deskundige vrijwilligers van de Natuurpunt plantenwerkgroepen zijn ook steeds bereid om hun kennis ter beschikking te stellen voor het determineren van muurvegetaties en het geven van advies over de natuurwaarde van muren.

Muurtype:

Er zijn verschillende types muren. Naargelang oriëntatie, helling en vochtgehalte kunnen verschillende soorten planten voorkomen. Over het algemeen zijn licht achterover hellende muren en keermuren het meest geschikt voor muurvegetaties. Perfect verticale muren zijn vaak te droog en sterk achterover hellende muren zijn eveneens iets minder gunstig voor de meeste echte muurplanten, maar zijn dan weer wel goed voor minder specifieke muurplanten.

Muurleeuwebek

Verschillende soorten muren:

Keermuren; waarachter zich grond bevindt (bijvoorbeeld langs een oprit, een dijk, een duiker of sluis) zijn meestal vochtiger en bieden daardoor een geschikter milieu voor muurvegetaties dan vrijstaande muren.

Vrijstaande muren; bijvoorbeeld als omheining van een tuin zijn droger, maar kunnen, als ze eenmaal zijn verweerd, toch een interessante muurflora bevatten.

Kademuren; zijn vergelijkbaar met keermuren. Door een achterliggend grondpakket en met de voet in het water zijn zij voldoende vochtig om een rijke muurflora te herbergen. Zelfs moeras- en waterplanten kunnen op de waterlijn een stekje vinden. Daarbij komt dat hemelwater van de straat ook over de muur naar beneden kan stromen. Hiermee kan humus en water aangevoerd worden die voor de muurplanten heel belangrijk zijn.

Muren van oude gebouwen zijn vaak gemetseld met kalkrijke specie en verweerd, zodat muurplanten beter een plek kunnen veroveren.  Muren van gebouwen zijn echter over het algemeen te droog.

Asplenium trichomanes

Hoe bescherm je muurplanten?

Om muurplanten te behouden kan je het beste de muren zoveel mogelijk ongemoeid laten

Geen behandeling met zandstralen of hogedrukspuiten toepassen. Geen bestrijdingsmiddelen (herbiciden, fungiciden, bleekwater,  mosbestrijdingsmiddelen,…) gebruiken

Geen waterafstotende lagen aanbrengen. Kiezen voor oneffen i.p.v. gladde stenen.

Voegen met kalkmortel ipv. moderne cement. Bomen en struiken in de omgeving van de muur behouden indien er schaduwminnende muurplanten groeien zoals sommige varens

Kleinschalig onderhoud:

Om verval van begroeide muren te voorkomen is het aangewezen de muur

regelmatig kleinschalig te onderhouden.  De fijne worteltjes van echte muurplanten beschadigen de muur niet. De grotere, houtige wortels van bomen en struiken kunnen muren wel beschadigen.  Tijdig optreden en jaarlijks de houtige gewassen verwijderen is de boodschap.

Ook vocht insijpeling van lekkende dakgoten dient voorkomen te worden.  Insijpelend water is een serieuze bedreiging voor muren. Bij herstellingswerken zoals het vernieuwen van voegen kan er rond een deel

van de muurvegetaties gewerkt worden en gefaseerd gerenoveerd worden.   Op die manier kunnen op zijn minst delen van de muurvegetatie behouden blijven.

Door toepassen van oude metseltechnieken zal het nieuwe voegwerk sneller geschikt zijn voor muurvegetaties in vergelijking met het gebruik van klassieke cement.

Restaureren van muren en bijzondere soorten handhaven in geval dat wanneer behoud van de muur niet mogelijk is. Dan  kunnen muurdelen met bijzondere of wettelijk beschermde planten (vb. schubvaren), bewaard worden en later terug ingemetst worden in de nieuwe muur.

Deze methode vormt een laatste redmiddel voor het behoud van bijzondere soorten.

Hoe ga je te werk?

Overleg met een deskundige, vooraf en tijdens het werk. Indien je zelf niet goed op de hoogte bent van de verschillende soorten planten, kan steeds een vrijwilliger van de lokale plantenwerkgroep adviseren;

Probeer een zo groot mogelijk stuk muur in één geheel uit de muur te halen, in het slechtste geval kunnen individuele planten uitgenomen worden.

Gebruik stalen spanbanden om het geheel bijeen te houden zodat het (vaak) verweerde stuk muur niet uit elkaar valt. Bewaar het stuk muur in depot, dit moet een vorstvrije, schaduwrijke en vochtig locatie zijn.

Plaats een stuk muur zo snel mogelijk weer terug in de nieuwe of gerestaureerde muur.

Zorg daarbij dat de plaats van inmetselen zo veel mogelijk gelijkaardig is aan de originele positie, zodat de planten dezelfde lichtinval en vochttoevoer krijgen. Geef vocht opnieuw een kans in de nieuwe muur.

Metsel nieuw muurwerk met ruwe en/of diepe voegen, dit versnelt rekolonisatie van species.

Probeer in de buurt van de wortels zo mogelijk grond, potgrond of restanten van de oude kalkspecie aan te brengen. Zorg dat de wortels niet uitdrogen. Kies de beste werkperiode: de kans op slagen is het grootst tussen 1 november en 1 april.

Oude mortelsamenstellingen en bouwen van nieuwe muren kun je realiseren door gebruik te maken van oude mortelsamenstellingen bouw je muren die vlugger interessant zijn voor de ontwikkeling van muurvegetaties.  Mooi begroeide muren zijn echte natuurpareltjes in je tuin! Je kan oude afbraakstenen ook gewoon stapelen, of met kalk en zand metselen. Op die manier bouw je een ideale plantenmuur. Vooral keermuren bouwen met deze oude techniek levert snel mooie resultaten.

Als mortelsamenstelling kan je volgend recept gebruiken:

• 2 eenheden zavel
• 1 eenheid rijnzand
• 1 eenheid gebluste kalk (tras)
• water bijvoegen tot je een elastische massa krijgt

Of je kan bij de lokale heemkundige kring informeren naar lokale variaties op

deze samenstelling.

Meer info: www.natuurpunt.be/biodiversiteit

met verwijzing naar diverse websites

V.U. Willy Ibens - Coxiestraat 11 - 2800 Mechelen

foto’s: Walter Van Spaendonk, Tim Polfliet, archief Natuurpunt,

Erik Molenaar, Marcel Bex, Fréderic Van Lierop 

Witte varens

 varens in de sneeuw

De winter heeft zijn intrede gedaan. De afgelopen dag zijn onze varens van een laagje sneeuw voorzien. Het ziet er naar uit dat de komende dagen de sneeuw blijft liggen.
Heerlijk zo'n laagje sneeuw, een natuurlijke bescherming voor onze varens tegen al te strenge vorst.
Maar het geeft ook prachtige beelden, geniet er nog even van in eigen tuin en omgeving.

Bestaan beschermde varens onbekend

In de haven van Woerden zijn de kademuren van de haven vlak voor de Woerdense havendagen in september 2011 schoongemaakt. Leden van de KNNV ontdekten dat bij die werkzaamheden honderden beschermde varens als tongvaren en steenbreekvaren zijn verwijderd.

In reactie op klachten van de  KNNV, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging,  afdeling Woerden, zegt wethouder Mevr. Titia Cnossen dat het onbekend was dat deze planten daar stonden en een beschermde status hadden. Ze was blij met de door de KNNV aangeboden inventarisatie van muurvarens die langs de Singel voorkomen.

Tongvaren (Asplenium scolopendrium)

Om te voorkomen dat bij het herinrichten van de haven dit voorjaar de resterende planten zullen verdwijnen, hebben leden van de KNNV plantenwerkgroep de kademuren geïnventariseerd en dit in een rapport met veel foto’s vastgelegd. Aan de wethouder is gevraagd het rapport met haar ambtenaren te bespreken en een beheersplan op te stellen. 

Muurvegetatie

In Woerden zijn nog maar enkele plaatsen waar specifieke muurbegroeiing te vinden is. Bij de vernieuwing van het stadscentrum, de restauratie van het kasteel en het herstel van de bruggenhoofden van de Snellerbrug is daar alle muurvegetatie verloren gegaan. 

Haven/Emmakade

Slechts op drie plaatsen in Woerden zijn nog wettelijk beschermde varens aangetroffen. Een van deze groeiplaatsen zijn de kademuren van Haven en Emmakade. 

Tongvaren

Recentelijk is in een van de te slopen gebouwen op het defensieterrein ook nog een plek aangetroffen waar Tongvaren groeit. Voor deze varens wordt in overleg met gemeente, IVN en KNNV een alternatieve plek gezocht in de buurt van het NME centrum InBredius.

De KNNV gaat ervan uit dat de afdeling groenvoorziening onwetend was over de status van de varens.

Bron: RPLFM Woerden, Meer kunt u lezen op:
http://www.rplfm.nl muurplanten in woerden



Waarbij het mogelijk is een filmpje te downloaden en te bekijken en/of te beluisteren.

Vestiging en genetische variatie van zeldzame varens

varens in de Noord-Oostpolder

We maakten in de nieuwsbrief aan onze leden al eerder bekend dat Arjen de Groot, lid Nederlandse Varenvereniging, op 16 januari 2012 zal promoveren na onderzoek over de verspreiding en vestiging van varensoorten In Nederland en het ontstaan van soort- en genetische variatie bij varens in nieuwe gebieden.

Hij geeft in zijn proefschrift aan dat om de afname van plantendiversiteit tegen te gaan,  maatregelen zich zouden moeten richten zowel op het behoud van de bestaande diversiteit als een verhoging daarvan in herstelde of nieuwe natuur. Verspreiding is hierbij essentieel want door de afbraak en fragmentatie van hun leefgebied, moeten planten zich over steeds grotere afstanden verplaatsen. Arjen de Groot bestudeerde tijdens zijn promotieonderzoek het ontstaan van diversiteit binnen en tussen Nederlandse varensoorten in nieuwe natuurgebieden. 

Arjen onderzocht een groot aantal beschermde varensoorten in de bossen in de IJsselmeerpolders. Uit de sporenvoorraad in de bosbodem en de genetische variatie in jonge populaties kon de promovendus aantonen dat varensporen zeer gemakkelijk een nieuw gebied bereiken, zelfs als bronpopulaties ver weg zijn. De diversiteit onder binnenwaaiende sporen blijkt hoog, zowel op soorts- als genetisch niveau. Het lokaal voorkomen van soorten lijkt vooral afhankelijk van de beschikbaarheid van geschikte vestigingsomstandigheden. Dit suggereert dat beleid gericht op het behoud van zeldzame varensoorten zich vooral zou moeten richten op het behoud van voldoende locaties waar vestiging mogelijk is, in plaats van op het behoud van individuele planten op een muur of kade.

Een combinatie van kruisingsproeven en demografisch en genetisch onderzoek van De Groot aan populaties van zeldzame muurvarens toonde echter aan dat het essentieel is om voldoende (oude) populaties te behouden en de afstand tussen vestigingslocaties te beperken. Het mechanisme dat kolonisatie over grote afstanden mogelijk maakt (populatievestiging vanuit een enkele spore d.m.v. zelfbevruchting), zorgt namelijk dat jonge populaties genetisch arm zijn. Inteelt kan dan hun voortbestaan bedreigen.

De beste wensen voor alle varenliefhebbers

Onder het motto: "Beter wat later dan nooit" willen we alle varenliefhebbers een heel goed nieuw jaar toewensen met voor onze varenleden een heel best varenjaar.
Komend jaar staan er tal van interessante excursies op het programma, zodat er weer volop mogelijkheden zijn om met elkaar varenmomenten te delen en van gedachten te wisselen.
Voor een uitgebreid programma kunt u  de website raadplegen.