Varendagen in de omgeving van Chemnitz en Dresden

Er is een groeiende samenwerking aan het ontstaan tussen varenliefhebbers in verenigingsfeer binnen Europa. Dit maal waren we te gast bij onze oosterburen. Mevrouw Sabine Nittritz was er dit jaar opnieuw in geslaagd om een zeer interessant weekend voor varenliefhebbers te organiseren. Hieronder volgt een verkorte rapportage van een zeer boeiende varenexcursie in het oosten van Duitsland.

Arktisch-Alpinen Garten in Chemnitz

De aftrap van een meer dan fantastisch varenweekend rond de steden Chemnitz en Dresden werd genomen in de Arktisch Alpiner Garten. Met recht een mooie start van een driedaagse excursie welke georganiseerd was door de Duitse Farngruppe voor de Duitse varenleden op 18,19 en 20 juni. Dit jaar was het de derde keer dat bij een dergelijke excursie een flink aantal  leden van onze Nederlandse Varenvereniging hier deel aan hebben genomen. Het werd een onvergetelijk weekend.

Botanische tuin in Chemnitz, "de steen der schonen"

Halverwege de middag ging de Nederlandse "delegatie" op pad naar de Botanische tuin van Chemnitz. We hadden weer eens mazzel. Een medewerker van de Botanische tuin was bereid ons een rondleiding te geven door dat deel van de Botanische tuin waar meerdere varensoorten in het wild voorkomen.

Varenruil

En nog diezelfde dag, aan het begin van de avond veranderde menig varen van eigenaar. Bijna elke deelnemer had in de kofferbak wel wat varens meegenomen om te ruilen of weg te geven. Ieder kon zo zijn hart ophalen om dat ene varentje eindelijk in zijn of haar bezit te krijgen.

Conversatie met Meneer Christian Kohout

De volgende dag trokken we zo'n 100 kilometer verder om de varentuin te bezoeken van Herr Christian Kohout. In deze tuin staat de grootste collectie varens in Duitsland, zo'n 800 berschillende soorten.

Het was likkenbaarden, kijken, we raakten niet uitgepraat en uitgekeken. In de buurt was een klein tuincentrum welke door menig varenlid werd bezocht en....de pottenbakkerij niet te vergeten.

Na de lunch keerden we terug om de tuin, de varens nog een keer te bewonderen. Al snel bleek dat de broer van Herr Kohout het huis ernaast bewoonde en de bijbehorende tuin eveneens vol met zeer vele varensoorten stond. We kregen (nog) een rondleiding!

Een deel van het 80 m2  moeras in de tuin bij de neef van Herr Christian Kohout

De volgende dag reden we naar Elstra, waar we een tuin bezochten waar het voornamelijk in het voorjaar goed toeven is. De tuin bestaat uit beplanting van orchideeën, triliums, anemonen, arisaema en saracenas. Een bijzondere tuin, in een geheel eigen stijl, de moeite van het bezoeken waard.

Muur in Dresden, binnenstad

's Middags stond er nog een tweede tuinbezoek gepland. Gezien de grote reisafstand besloten meerdere mensen dit bezoek te laten vervallen om alvast rustiger huiswaarts te kunnen rijden. Een enkeling deed nog even Dresden aan. Het viel ons op dat er nergens varens in muurtjes groeiden......totdat we deze muur tegenkwamen in Dresden. Deze muur vol met cystopteris en Asplenium ruta muraria symboliseert een mooie afsluiting van een geweldig leuk en interessant "Farntreffen".

Bovenstaand geeft slechts een indruk van dit overweldigende varenweekend. In één van de volgende Varenvaria's treft u een uitgebreider verslag aan van deze varenexcursie, waarin er ook speciaal aandacht besteed zal worden aan de vele varensoorten die we hebben gezien.

Mocht u nog geen lid zijn van onze vereniging en toch interesse hebben? We begroeten u graag als lid van de Nederlandse Varenvereniging.

Varens op organisch substraat

De optimale pH van het substraat voor varens is verschillend. Sommige soorten groeien goed op een zure grond terwijl andere een basische grond vragen. Voor een groeimedium met een hoog gehalte aan aan organische stof, ligt de optimale pH lager dan bij een laag gahalte aan organische stof. De optimale pH voor de teelt van varens op een organisch substraat is in Australië onderzocht.

Varens zijn oorspronkelijk afkomstig van bodems en rotsen met een zeer verschillende zuurgraad. Bij de teelt van varens wordt de zuurgraad van het medium hierop afgestemd. Bij het kiezen van de juiste pH speelt de samenstelling van het substraat een belangrijke rol. De beschikbaarheid van belangrijke voedingsstoffen in het substraat is afhankelijk van de pH. De optimale zuurgraad voor een medium met een hoog gehalte organische stof ligt voor veel gewassen bij pH 5; het optimum voor bijvoorbeeld zandgrond ligt bij een pH van 6.5.

Asplenium scolopendrium

Onderzoek met Asplenium
Een Australisch instituut voor bodemonderzoek heeft in 1991 de invloed onderzocht van de pH op de kwaliteit van varens, groeiend op een organisch substraat. Verder is het effect van verschillende hoeveelheden calcium en magnesium in het substraat onderzocht. Varens van de soort Asplenium trichomanes "Incisum",  Asplenium ceterach en Asplenium scolopendrium komen oorspronkeleijk van bodems met een hoge pH (basisch). Jonge varens van deze drie soorten zijn in 1,4 liter potten op een organisch substraat gezet.
Dit substraat bestond uit dennenschors, turf, perlite en zand in een verhouding van 6:2:1:1. Essentële voedingselementen zijn zijn aan medium toegevoegd. De onderzoekers vergeleken de groei en de kwaliteit van de varens bij vier verschillende pH - niveaus (4,5 - 5,5 - 6,5 en 7,5) van het medium. Verder zijn ook vijf verschillende verhoudingen tussen calcium en magnesium in het substraat vergeleken.  De potten zijn onder een schermdoek geplaatst. Het experiment duurde een jaar. Na een half jaar werd de pH van de media gecontroleerd en zonodig bijgesteld. Na twaalf maanden werd de kwaliteit van de varens beoordeeld. De onderzoekers keken naar de kleur en de vorm van de veren, de afmeting van het blad en de plant als totaal. Bij het einde van het experiment was de pH van het substraat gezakt naar resp. 4,24 - 4,58 - 5,35 en 6,72.

Aspleniun trichomanes en Aspenium scolopendrium

Effecten op de kwaliteit.

Alle Asplenium trichmanes "Incisum" die op een substraat met een pH van 7,5 stonden, waren klein en bleek. Bij een laag calciumniveau en een pH van 7,5 gingen deze varens dood. Een laag magnesium gehalte bij pH 6,5 en 7,5 leidde tot verbleking van de veren rond de nerven. Dit wijst op magnesium tekort. De kwaliteit van de varens was goed op een zuurder substraat (pH 5,5), onafhankelijk van de verhouding calcium-magnesium. Bij een pH van 4,5 waren de varens slechter beworteld. Asplenium ceterach (Ceterach officinarum)  groeiden slecht bij de lage pH van 4,5. Deze varen bleek zeer gevoelig voor een laag calciumgehalte. Onafhankelijk van de pH was de kwaliteit als gevolg van een laag calciumgehalte slecht of gingen de planten zelfs dood. Deze planten waren niet gevoelig voor een beperkt magnesiumaanbod. De veren van Asplenium scolopendrium waren korter, smaller en bleker bij pH 4,5. De planten in een substraat van pH 5,5 - 6,5 en 7,5 hadden een uitstekende kwaliteit, onafhankelijk van de verhouding tussen calcium en magnesium.

 Asplenium ceterach

pH niet lager dan 5

De resultaten laten zien dat varens die van een basische bodem afkomstig zijn, goed kunnen groeien op een licht zuur-organisch substraat. Het substraat moet wel voldoende zijn aangevuld met voldoende calcium en magnesium. Deze soorten verdragen geen zuurder groeimedium (pH niet lager dan 5). Het is verstandig om kalksteen of gebroken schelpen aan het substraat toe te voegen om een daling van de pH tijdens de teelt te voorkomen. Door het toevoegen van kalk kalk aan het substraat blijft het niveau van calcium maandenlang op peil.

Bron: Vakblad voor de bloemisterij nr. 40 1992

Note blogmaster
De gevolgen voor het aanplanten van deze varensoorten in de tuin laten zich raden. Enig kunst en vliegwerk in de vorm van plaatselijke substraat verbetering met toevoeging van magnesium en/of calcium kunnen deze varens  het stukken beter gaan doen in onze varentuin.

Maanvarens in de duinen

In de duinen van Noord Holland zijn de afgelopen periode buitengewoon veel maanvarens aangetroffen. De eerste berichten kwamen van Nico Buiten: 

"Toen ik vorige week in de Duinen van Velsen een wandeling maakte zag ik ook maanvarentjes op plekken waar ik ze anders nooit zag. De groeiplaats van steenbreekvaren, waar ik naar zocht, kon ik niet terug vinden. Ik ben bang dat hij verdwenen is. Ik vermoed dat de groeiplaats onder een laag stuivend zand is verdwenen. Er worden veel honden in de Duinen van Velsen uitgelaten, om te poepen, en die honden graven ook veel in het duin en brengen daarmee verstuiving op gang. Ik ben daar niet gelukkig mee."


"Van anderen hoor ik ook dat zij veel maanvarentjes vinden. zo komen er veel maanvarentjes in Duin- en Kruidberg evoor en zijn  in de duinen bij het circuit in Zandvoort ook veel maanvarentjes gevonden. Onder andere op de hellingen van het zo'n tien jaar geleden ontgronde en sinds enkele jaren gemaaide terrein van het verlaten (of oude?) huisje . Er worden groeiplaatsen met meer dan honderd maanvarentjes gemeld."

Aangestoken door de maanvaren-explosie in Zuid-Kennemerland zijn mensen ook in Noord-Kennemerland naar maanvarens gaan zoeken. Met succes, zo valt hier te lezen:

"In Zuid-Kennemerland waren de grote groepen met tientallen maanvarens al opgevallen, maar ook in Noord-Kennemerland komen de maanvarens dit jaar massaal boven de grond."

maanvaren: Botrychium lunaria

De aantallen kunnen nog groter worden, want geen enkele sporenaar was al uitgestrekt, terwijl de kleinste maanvarentjes net boven de grond waren en met hun halve cm nauwelijks boven de korte vegetatie uitkwamen. Deze (of vorige?) winter heeft er een schaapskudde gebivakkeerd.