Vestiging en genetische variatie van zeldzame varens

varens in de Noord-Oostpolder

We maakten in de nieuwsbrief aan onze leden al eerder bekend dat Arjen de Groot, lid Nederlandse Varenvereniging, op 16 januari 2012 zal promoveren na onderzoek over de verspreiding en vestiging van varensoorten In Nederland en het ontstaan van soort- en genetische variatie bij varens in nieuwe gebieden.

Hij geeft in zijn proefschrift aan dat om de afname van plantendiversiteit tegen te gaan,  maatregelen zich zouden moeten richten zowel op het behoud van de bestaande diversiteit als een verhoging daarvan in herstelde of nieuwe natuur. Verspreiding is hierbij essentieel want door de afbraak en fragmentatie van hun leefgebied, moeten planten zich over steeds grotere afstanden verplaatsen. Arjen de Groot bestudeerde tijdens zijn promotieonderzoek het ontstaan van diversiteit binnen en tussen Nederlandse varensoorten in nieuwe natuurgebieden. 

Arjen onderzocht een groot aantal beschermde varensoorten in de bossen in de IJsselmeerpolders. Uit de sporenvoorraad in de bosbodem en de genetische variatie in jonge populaties kon de promovendus aantonen dat varensporen zeer gemakkelijk een nieuw gebied bereiken, zelfs als bronpopulaties ver weg zijn. De diversiteit onder binnenwaaiende sporen blijkt hoog, zowel op soorts- als genetisch niveau. Het lokaal voorkomen van soorten lijkt vooral afhankelijk van de beschikbaarheid van geschikte vestigingsomstandigheden. Dit suggereert dat beleid gericht op het behoud van zeldzame varensoorten zich vooral zou moeten richten op het behoud van voldoende locaties waar vestiging mogelijk is, in plaats van op het behoud van individuele planten op een muur of kade.

Een combinatie van kruisingsproeven en demografisch en genetisch onderzoek van De Groot aan populaties van zeldzame muurvarens toonde echter aan dat het essentieel is om voldoende (oude) populaties te behouden en de afstand tussen vestigingslocaties te beperken. Het mechanisme dat kolonisatie over grote afstanden mogelijk maakt (populatievestiging vanuit een enkele spore d.m.v. zelfbevruchting), zorgt namelijk dat jonge populaties genetisch arm zijn. Inteelt kan dan hun voortbestaan bedreigen.