Een bosmuis lust af en toe wel een varentje

De Europese bosmuis heeft een bijzondere interesse voor varens.
Volgens wetenschappers dienden varens ooit als hoofdvoedsel voor de herbivoren
onder de al lange tijd uitgestorven dinosaurussen.
Maar de Europese bosmuis kan er ook wat van.

Europese bosmuis (Apodemus sylvaticus)

Van de bosmuis is gebleken dat deze met regelmaat plantendelen met sporen van inheemse Europese varens verorbert. Echter, het komt maar zelden voor dat hedendaagse gewervelde dieren varens als voedsel gebruiken. Varens bevatten namelijk bepaalde giftige en chemische stoffen.

In de tijd van de dinosauriërs bedekte deze plantengroep massaal het aardoppervlak en varens waren dé lekkernij voor de Sauropoden, zoals bijvoorbeeld de Diplodocus een planteneter met een lange nek. Hun hoofdvoedsel bestond uit varens.
In het verleden heeft men wel vaker gedacht dat varens een belangrijke rol gespeeld hebben in de voeding van de dinosaurussen, wat in het bijzonder gebleken is bij voornamelijk de grote sauropoden, waarvan zoals al gezegd de Diplodocus een goed voorbeeld is.

Heden ten dage is wel bekend dat ongewervelde dieren zoals bepaalde insecten tot op zekere hoogte varens consumeren. Van maar weinig gewervelde soorten is bekend dat ze regelmaat varens als voedsel tot zich nemen.

Een internationaal team van onderzoekers onder leiding van mevrouw Marisa Arosa van de Universiteit van Coimbra in Portugal werd erg nieuwsgierig nadat ze knaagsporen had aangetroffen op de fertiele veren van een zeldzame varensoort Culcita macrocarpa. Deze varensoort is het enige inheemse lid van een familie van varens uit de groep Dicksoniaceae in Europa.

Culcita macrocarpa

                                               
Zij deed dit onderzoek om te achterhalen welke “boosdoener” de vraatschade aan deze varens aanrichtte. Culcita macrocarpa heeft enkele groeiplaatsen in het deelgebied Galicië, het noordwesten van Spanje.

Mevrouw Arosa had al eerder onderzoek gedaan hoe o.a. de Azoren goudvink de sporen van vier soorten varens tot zich neemt.

Azoren goudvink (Pyrrhula murina)

Van slechts twee gewervelde dieren, de Azoren goudvink (Pyrrhula murina) en de korte staart vleermuis (Mystaina tuberculata), was eerder bekend was dat ze zich voeden met varensporen.

De korte staart vleermuis (Mystaina tuberculata)

De onderzoekers kozen een groeiplaats met varens waarvan meerdere veren met sporen waren aangeknaagd of verdwenen en legden katoenen lappen onder de planten om uitwerpselen te verzamelen.
Analyse van de zo verzamelde uitwerpselen bleken van de Europese bosmuis (Apodemus sylvaticus) te zijn. In de uitwerpselen werden restanten van varens gevonden.

Het grootste deel van de opgegeten veren met sporen blijken in de muizenmaag verteerd te worden, een klein deel blijft onverteerd in de uitwerpselen achter. Het zou zomaar kunnen zijn dat bosmuizen hiermee hun steentje bijdragen aan de verspreiding van varensporen en zo een bijdrage leveren aan varenvermeerdering.

Ook is gebleken dat de muizen heel kieskeurig waren. Ze eten alleen de fertiele veren of delen van de varen en alleen gedurende  de wintertijd in de maanden december tot februari, wanneer er weinig ander voedsel te vinden is.

Varensporen blijken rijk aan calorieën, vetten en eiwitten, ze zijn daarmee een vitale voedingsbronbron van energie voor de bosmuizen in wintertijd,
Aan het eten van varens door dieren wordt zelden gedacht vanwege het bevatten van bepaalde fytochemicaliën waardoor ze o.a. moeilijk te verteren zouden zijn.

Er is echter weinig bekend over de vraag over giftigheid van bepaalde stoffen in de gehele varenplant. Misschien dat er maar weinig giftige stoffen in sporen voorkomen en dat kan verklaren waarom de kleine bosmuizen er geen schade van ondervinden.

De ontdekking van het eten van varens door bosmuizen is gepubliceerd in het tijdschrift Mammalian Biology.